De dominantie van topspruiten doorbreken, kieming stimuleren en meer knollen van dezelfde maat realiseren. Het zijn de belangrijkste doelstellingen bij het bewaren van pootgoed met ethyleen. Ten Brinke bv uit Creil, een agrarisch adviserend en toeleverend bedrijf, heeft diverse proeven gedaan met het ras Etana van Europlant in combinatie met een Restrain Ethyleen behandeling. Een zoektocht naar een egale sortering met zoveel mogelijk knollen in de maatsortering 35 tot 55 millimeter. “Pootgoed telen is topsport. Uiteindelijk bepaalt de natuur in welke mate de doelstellingen worden behaald.”
Proeven met Restrain Ethyleen voert Ten Brinke al een aantal jaren uit. Met goede resultaten. Vooral met pootgoedrassen waarbij het bevorderen van zetting meerwaarde heeft. Aan de hand van drie bakjes met knollen laat teeltmanager Jan Hartveld van Ten Brinke de uitkomsten van de proeven met het ras Etana het ideale plaatje zien. “Met ethyleen zien we bij dit ras ten opzichte van draaien en koelen een egaler beeld, minder boven- en ondermaats. Je wilt het middelste stuk met de maatsortering tussen 35 en 55 millimeter zo groot mogelijk hebben. Dat brengt het meest op en daar vind je ook de meeste tonnen in terug.
Inzet van Ethyleen
Door de inzet van ethyleen gaat de financiële opbrengst dus omhoog. Als er veel tal in bovenmaats zit, is dit voor de sortering weer onvoordelig. Je moet overigens wel altijd wat bovenmaats hebben om de kleine maat verder te trekken. Bij pootgoed zoek je naar een optimum in knollen, maar je moet ook voorkomen dat het te grof is. Met warme bewaring, draaien en overstorten, moet je daar dagelijks bovenop zitten. Met Restrain is het een kwestie van goed in de gaten houden.”
Knolzetting genetisch bepaald
Hartveld spreekt van een grote diversiteit aan rassen waar de behandeling werkt. Knolzetting is uiteindelijk genetisch bepaald en die eigenschap beïnvloedt ook het succes van Restrain Ethyleen. “Bij Etana weten we dat het tal minder is dan andere rassen. Een teler komt vanwege bepaalde andere eigenschappen bij zo’n ras uit. Met Restrain Ethyleen zorg je er voor dat het kleine nadeel met de mindere knolzetting wordt recht getrokken. Voor dit ras is het dus een ideale proef, of eigenlijk is Restrain Ethyleen voor dit ras de ideale behandeling.”
In Engeland hadden de boeren ervaring met de Restrain-accumulator, met de wil om meer tal aan kleine consumptieaardappelen te verkrijgen aan een plant. “Zo’n tien jaar geleden werd onze interesse getrokken op dit effect. We wilden kijken of het inzetten van Restrain ook positief werkt bij pootgoed. Uiteindelijk draait het er bij pootaardappelen juist om dat ethyleengas tijdelijke stress veroorzaakt wat de apicale dominantie van de topspruit doorbreekt. Restrain heeft dit natuurlijke effect geoptimaliseerd, zodat de pootaardappelen tot veertig procent meer kiemen en bij sommige rassen twintig procent meer knollen kunnen ontwikkelen.”
De start van de proeven was in een enkele schuur bij één van de contacten van Ten Brinke. “We hebben diverse andere telers aangeschreven om de schuur zo vol mogelijk te krijgen, met zoveel mogelijk rassen. De opzet van het eerste jaar was misschien niet ideaal, maar we hebben wel mooie resultaten gehaald.” In het vervolg is nog meer uitgangsmateriaal ingezet en vanaf het derde jaar is het aantal gebruikers verdubbeld. Inmiddels zijn er zo’n honderdvijftig schuren waar Restrain voor het bewaren van pootgoed wordt ingezet. “Als bij de buurman goede resultaten worden gehaald, zie je dat telers zelf gaan kijken of het ook voor hun rassen interessant kan zijn. Zo is het gaan groeien. De telers worden vooral overtuigd door hun eigen waarnemingen, waarbij ze zelf de voordelen ervaren.”
Verschillende proeven
Veel proeven zijn met kisten gedaan. Er is een vergelijk gemaakt van de Restrain Ethyleen-behandeling ten opzichte van kistendraaien, koelen en met een soortgelijk product. Zo is er een databank aangelegd met allerlei rassen. Ten Brinke had al goede contacten met Europlant uit Heerenveen. Zo is ook Etana als ras naar voren geschoven. Op het proefadres waren meerdere kuubskisten van twee hectare Etana beschikbaar. Twee zijn door de teler zelf gedraaid, twee in de koeling gezet en twee elders met de Ethyleen behandeld. Er is een doorlooptijd van negentig dagen gehanteerd. “Dat is de tijd die wij nodig achten om de topspruitdominatie te doorbreken”, vertelt Hartveld. “Wij hebben ons aangeleerd om één keer in de twee weken in de schuur te komen. Dat geeft een vorm van geruststelling.
Naast het ethyleengehalte, ‘is dat daadwerkelijk nog dertig procent?’, kijken we ook naar CO2. Ook dat moet niet te hoog zijn, het liefst onder de vijfduizend parts per million. Als het een keer wat hoger is, maakt dat niet uit. Dat zijn de bijstuurmomenten met ventilatie. CO2 is best wel zwaar. Dus als je de deur open zet, loopt het er als water uit.” Een ander punt waar de teler scherp op moet zijn, is de kieming die door condens ontstaat. “Condens daagt de knol uit om te kiemen en is negatief in de aantrekkingskracht op zilverschurft.” Daarnaast wordt samen met de teler gekeken naar temperatuur. “We moeten altijd in ogenschouw houden dat ieder seizoen op het land anders is en dit een ander kiemgedrag op het te poten uitgangsmateriaal kan veroorzaken.”
Met het draaien van de kisten pootgoed zonder koeling zie je de temperaturen fluctueren en dat heeft effect op het kiemgedrag. In een schuur met koeling waar de temperatuur constant op drie of vier graden wordt gehouden is dat anders. “Conclusie is in ieder geval dat Etana, maar ook andere rassen, met een Restrain Ethyleen-behandeling meer knollen geeft. Dat is een garantie die we wel kunnen geven. In de maatsortering zien we wel wisselende resultaten. De natuur heeft veel invloed gehad.
“Genoeg kieming, maar wat gaat het weer vervolgens doen?”
Akkerbouwer Gerard Verschuren uit Creil heeft voor een proef met Restrain Ethyleen één kist met Etana’s gebruikt. Hij vergelijkt het met mechanische koeling en luchtkoeling, die hij twee tot drie keer heeft gedraaid. “Op de externe locatie zijn de pootaardappelen met Restrain Ethyleen op zes graden gehouden. We hebben ze opgehaald, een paar dagen laten wennen en vervolgens geplant. Er zat in ieder geval genoeg uitloop van kiemen aan.” Verschuren stelt dat het succes vooral afhangt van het teeltseizoen. “Wat gaat het weer doen? En wat als je er niets aan doet. Kijk, Bintje zetten we bijvoorbeeld altijd op de mechanische koeling. Dat is zo’n ras die normaal gesproken genoeg knollen zet. Maar ook dat hangt van het jaar af”, constateert hij. De akkerbouwer heeft een areaal van 36 hectare, waarvan 12 pootgoed. Naast Etana heeft hij ook een kist met Zorba, een ras van Interseed, met Restrain Ethyleen bewaard.
Weersinvloeden
Door het natte voorjaar was de opkomst bij vroege rassen tien tot vijftien procent lager. We zagen een onregelmatige opkomst. Steeds als de teler het land op ging voor een bewerking, ging er een bui overheen van veertig millimeter. In de Noordoostpolder hadden we veel last van de regen op een verkeerd moment. In de rest van het land was het vooral koud. Het moment van planten heeft dus behoorlijke impact gehad. Hele vroeg geplante rassen hebben daar het meest onder geleden. Het effect van ethyleen op zulke rassen is in zo’n jaar wisselend gebleken.”
Proeven, op het niveau van kuubskisten, benaderen wat Hartveld betreft het meeste de praktijk. “We zien dat aardappelhandelshuizen rassen aandragen. Restrain Ethyleen is toch een manier om een bepaald ras door het vergroten van de hoeveelheid knollen financieel aantrekkelijker te maken. Wij willen het gebruik van Restrain Ethyleen vooral van de teler laten afhangen en daar de focus op leggen.”
Europlant: “Etana zet nieuwe standaard voor duurzame teelt”
Etana is door Europlant Aardappel BV uit Heerenveen als ras voor de proef met Restrain Ethyleen-behandeling naar voren geschoven vanwege de hoge potentie. Van de middenlate fritesaardappel wordt al zo’n zestig hectare pootgoed geteeld. “Wij zien dit ras als de nieuwe standaard voor een duurzame teelt”, stelt productiemanager Cees Kranenburg van Europlant. “Etana heeft een brede aaltjesresistentie en hoge aardappelmoeheidstolerantie. In een tijd dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen afnemen is de plantweerbaarheid ontzettend belangrijk. Etana is zeer kiemrustig en dat maakt het ras erg geschikt voor lange bewaring. Omdat het gebruik van kiemremmingsmiddelen al sinds jaren op de tocht staat, is dit ras erg geliefd bij fritesfabrieken. Immers, geen residu en de aardappel bakt alsnog heel goed. Ook voor de pootgoedteelt heeft het ras genoeg stuks en voor consumptie een goede opbrengst.”
Volgens Kranenburg doet Etana het goed op kleigrond, maar ook vanwege zijn beperkte drooggevoeligheid zijn ook de lichte zavelgronden interessant. “Gewoon een robuuste aardappel, waar je met zeventig procent van de stikstofgift alsnog een sterk gewas hebt.” Kranenburg is enthousiast over de resultaten van Etana in combinatie met Restrain Ethyleen. “We zien dit echt als een toegevoegde waarde. Het ras reageert er goed op. Het bevordert de knolzetting, al is er wel goede begeleiding nodig. Een partij als Ten Brinke kan bij het bepalen van de bewaarstrategie een goede rol spelen.”
Dit is een artikel uit de Akkerbouwkrant. Wil je deze thuis ontvangen? Klik hier.
Tekst: Martin de Vries
Beeld: Ten Brinke bv en Martin de Vries
