Een kist met winterzaaiuien van het ras Panther werd de blikvanger op de Uiendag van veredelingsbedrijf Hazera. Een week voor de bijeenkomst in Ysselsteyn (donderdag 6 juli) werden deze uien gerooid. Met een vroege oogst vanaf midden juni, komt de winterzaaiui zo’n vier weken voor de oogst van voorjaarsplantuien van het land. Daarmee vult de winterzaaiui een gat op een moment dat er maar weinig uien op de markt beschikbaar zijn.
“Bovendien kan Panther tot in september bewaard worden, waarmee het een interessant alternatief is voor plantuien die vooral voor de versmarkt, dus voor directe consumptie, geschikt zijn”, licht teeltspecialist André Boot van Hazera toe.
Plantui versus winterzaaiui
“Voor telers op lichtere gronden, tot twintig procent afslibbaar, is het opnemen van de teelt van winterzaaiuien in het bouwplan een serieuze overweging waard”, adviseert Boot, “Plantgoed voor winterplantuien is niet altijd voorhanden. Met winterzaaiuien heb je bovendien voor de handel uien beschikbaar in de nicheperiode, tegelijkertijd of net nadat het aanbod winterplantuien op is en het nog een maand duurt totdat de voorjaarsplantuien beschikbaar komen. De teler van de winterzaaiui heeft dus een alternatief voor de vroege voorjaarsplantui dat het gat in het aanbod van vroege verse uien opvult. De kwaliteit is dusdanig goed dat de handel en de consument de ui langer kan bewaren”, zo vat Boot de afzetmogelijkheden van Panther samen.
Ontwikkelingen genetica
De handel, maar ook telers, nemen nu nog vaak een afwachtende houding aan ten opzichte van de teelt van winterzaaiuien. “De eerder beschikbare genetica was doorgaans beperkt ten aanzien van opbrengstpotentie, bolkwaliteit en bewaarbaarheid. Hierdoor bleef de plantui nog altijd de favoriet”, ervaart Boot in de markt. “Het veredelingsprogramma van Hazera voor de zaaiuien is in het algemeen gericht op een langere houdbaarheid en een betere huidvastheid. Dit maakt telers flexibel omdat ze te allen tijde een kwalitatieve ui kunnen leveren. Ook bij langere bewaring. Dus harde uien, met een goede opbrengst en bewaarbaarheid.”
Raseigenschappen Panther
Die eigenschappen komen ook terug in de genetica van Panther. “Een goede gewasontwikkeling in de aanloop naar de winter, een vorsttolerantie tot twintig graden onder nul en een snelle groei zodra de daglengte toeneemt. Dat levert een goede kwaliteit ui op die half tot eind juni geoogst is. De ui is verder veredeld op een fijne nek, wat de bewaarbaarheid vergroot.”
Voordeel ten opzichte van de plantui is ook dat Panther op het zwad goed indroogt, wat de kans op koprot verkleint. De ui trekt het vocht uit de stengel restant en hardt goed af, zodat na een aantal dagen tot een week op het zwad, de uien goed afgehard de bewaring in gaan en sneller droog gedraaid zijn. Boot geeft aan dat in Duitsland en Polen de teelt van winterzaaiuien sterk in opkomst is, ook op lichte klei- en zavelgronden.
Teeltbijzonderheden
Winteruien zijn niet geschikt voor de teelt op zwaardere klei of zavel, waar bij vorst door het krimpen en uitzetten van de grond de wortels afsterven. Zandgrond kent dit probleem niet. Omdat het ui-gewas al ontwikkeld uit de winter komt, moeten telers al vroeg in het voorjaar alert zijn op meeldauw. Hoewel het scheelt dat de ziektedruk daarvan later in het seizoen vaak meer speelt.
Beschikbaarheid zaaizaad
Helaas is er geen onbeperkt zaaizaad beschikbaar van Panther. “Ook vanwege de hele lastige teeltomstandigheden door droogte, hitte maar ook door extreme hagelneerslag in Zuid-Frankrijk in de afgelopen jaren, is er helaas maar een beperkte hoeveelheid zaaizaad beschikbaar.” Wie Panther wil zaaien eind augustus, begin september moet er dus snel bij zijn, adviseert Boot.
Maatschap Derikx breed actief in de uienafzet
De halve hectare Panther is een eerste kennismaking voor Martijn Derikx met de winterzaaiuien. Hij is mede-eigenaar van Maatschap Derikx Akkerbouw in Ysselsteyn waar de Hazera Uiendag plaatsvond. Als teler is tevreden over de opbrengst en kwaliteit. Althans, op het eerste oog, want hij geeft tegelijkertijd aan dat het lastig is een oordeel over de prestaties te vellen met een dergelijk klein perceel. Voor 2024 heeft Derikx wel plannen om uit te breiden in areaal met afzet van Wiskerke Onions.
Derikx beschikt over moderne bewaar- en droogmogelijkheden voor uien. De condensdrooginstallatie kan geschakeld worden naar de kistenbewaring voor 1.700 ton of naar de bulkcel voor 1.500 ton. Zodoende zijn er volop mogelijkheden om aan de handel te leveren. Met deze bewaarfaciliteiten is iedere partij, ook met wisselende rooiomstandigheden en raseigenschappen, goed te managen. Hans van den Oever, die namens Mooij Agro ook op de Uiendag aanwezig was, is intensief betrokken geweest bij de realisatie van de bewaarfaciliteiten.
Derikx teelt diverse uiensoorten (winter- en voorjaarsplantuien, zilver- en zaaiuien) met op elkaar aansluitende oogstmomenten en bewaarperiodes. De winterzaaiui past daar prima in, zeker in het teeltgebied Noord-Limburg, waar ze al vroeg uien oogsten. Hoe de afzetmarkt zich gaat ontwikkelen, is nog afwachten. Derikx verwacht dat de ui-kwaliteit van Panther goede kansen heeft om door te breken bij de handel. Van Hazera zaait hij veelal het ras Vento omdat die vroeg klaar zijn en een middellang bewaard kunnen worden. Daarna komt Centro. Dat ras levert volgens Derikx meer kilo’s en is naar zijn ervaring ook prima geschikt voor langere bewaring.
Proefvelden
In samenwerking met Derikx heeft Hazera behalve een halve hectare Panther winterzaaiuien, ook haar hele rassenpalet aan plantuien en zaaiuien op het Limburgse zand op proefpercelen aangelegd. De rassenproeven liggen gegroepeerd naar plant- en zaaiuien en oplopend van vroege naar latere rassen. Omdat de uienteelt zich de laatste jaren met name in de zandgebieden uitbreidt, is het interessant om de prestaties van de uienrassen op deze lichtere grond te beoordelen.
Highlights zaaiuien
Naast de vroege rode ui Redflash, geschikt voor lange bewaring tot eind mei, presenteert Hazera het nieuwe ras Redshine. Een vroege rode ui met een hoge tolerantie tegen meeldauw en met een krachtige gewasontwikkeling en doorgroei, maar minder geschikt voor de lange bewaring.
Centro en Vento
Bij de gele zaaiuien zijn er twee bestaande rassen waarnaar de vraag opvallend stijgt, zo geeft Boot aan. “Dat is allereerst Centro. In een onafhankelijk onderzoek van TTW is vastgesteld dat Centro, ten opzichte van andere rassen, vijf wortels meer heeft en bovendien sneller nieuwe wortels aanmaakt. Dat maakt Centro beter gewapend tegen bodemgebonden ziekten zoals fusarium en aantasting door aaltjes”.
Op de zandgrond ziet Boot een sterke revival van het ras Vento. “de geleidelijke maar gelijkmatige groei van Vento past goed bij de teelt op zand. De ui heeft een hoge weerbaarheid en doet het goed op dierlijke mest. Het ras blijft onverstoorbaar doorgroeien ook bij een hoge mineralisatie met behoud van kwaliteit. De ui is vroeg oogstrijp met een goede hardheid en huidvastheid voor uien van het zand. Daardoor is Vento ook bij verwerkers gewild.”
Dormo en Viggo
Dormo is volgens Boot de hardste ui van Nederland. Vanaf maart voert Dormo op de VTA-lijsten steevast de boventoon in het aanbod. Maar Viggo is de nieuwste opbrengsttopper van Hazera. Die is hard op weg om het succes van Dormo te evenaren. “Viggo heeft dezelfde kwaliteiten qua hardheid, huidvastheid en bewaarrendement, maar koppelt dat aan nog meer tonnen.”
Drie nieuwe gele zaai-ui rassen in 2024
De kweeknummers 37-130, 37-131 en 37-132, krijgen dit najaar hun rasbenaming voor marktintroductie. De rassen zien er veelbelovend uit. “Vooral de groeiontwikkeling van het vroege ras 37-130 springt er uit”, zegt Boot. Hij wijst op het fysiek duidelijk waarneembare verschil in loof- en bolontwikkeling ten opzichte van de overige proefpercelen.
Highlights plantuien
Naast kwaliteit, hardheid en huidvastheid staat bij Hazera ook vroegheid centraal in het kweekprogramma voor de plantuien. De vroegste plantui is Crusado. Afgezet naast referentierassen Jagro en Jetset doet Crusado niet onder qua vroegheid van strijken en opbrengst, constateert Boot.
Preset presteert prima qua opbrengst. De uien groeien nog vol door en “groeit de nekken leeg”, typeert Boot. Het perceel Preset gaat naar verwachting 65 ton opleveren, schat hij in.
Contado is middelvroeg. De hardheid en de huidvastheid worden door de verwerkers hoog gewaardeerd ook met het oog op de exportafzet, geeft Boot aan. Cupido is in het vroege segment gewaardeerd om de grofheid en huidvastheid. Corrado koppelt een goede bolkwaliteit aan een hoge kilo opbrengst en is daarmee waardevol voor consument en teler.
Rode plantui
Kamal staat in de proef als plantui op het veld. Het is een veelzijdige ui met een mooie dieprode kleur. De fijne hals maakt de ui minder bacteriegevoelig na de oogst. De ui is ook geschikt voor de bioteelt. Nieuwkomer rode plantui is Akado. Uniek aan Akado is dat het plantgoed geen warmtebehandeling tegen vernalisatie nodig heeft, wat de preparatie van het plantgoed een stuk goedkoper maakt.
Tekst en beeld: Jan Geert Vedelaar
