De broers Rick en Thijs bouwen samen met vader Frans de Schutter in Slowakije aan een nieuwe toekomst. Ze bestieren sinds een klein jaar een akkerbouwbedrijf van twaalfhonderd hectare, met als hoofdteelt aardappelen. Een kans die er in Nederland niet was. Er moet nog veel gebeuren om alles bijtijds te krijgen, maar het uitgangspunt is overtuigend. “Met de grond moeten we het geld gaan verdienen. Toen we hier een ronde op verkenning kwamen, was er geen slechte grond te vinden.”
“We hoopten eigenlijk deze week de eerste mais te zaaien, maar voor aankomend weekend is er regen voorspeld. Dan moeten we niet met de zaaimachine het land in willen. Dus hebben we maar geprobeerd een flinke slag te maken met kunstmest strooien. Dat is uiteindelijk één vracht geworden, omdat de kwaliteit van de kunstmest niet optimaal was en we de partij hebben teruggestuurd. Maar we hebben vandaag toch nog zeventig hectare kunnen doen”, vertelt Thijs de Schutter, terwijl hij samen met zijn broer Rick aan tafel achter de laptop zit.
Ook vader Frans de Schutter heeft zijn stoel aangeschoven. Hij is eerder in de week vanuit Kloosterburen overgereden naar Trakovice, aan de westkant van Slowakije, waar het akkerbouwbedrijf ligt. Hij is samen met zijn zonen eigenaar van de drie bv’s, maar woont nog in Kloosterburen. “Ik rijd veel heen en weer maar ben in de drukke periodes een aaneengesloten periode hier om te helpen. Bijvoorbeeld met het poten van de van de aardappelen en het zaaien van de uien, bieten en de mais. In Nederland heb ik in principe alleen nog de tuin”, lacht hij. “En uiteraard mijn vrouw Carin en mijn dochter Ilse. Ilse studeert in Dronten. Carin werkt nog gewoon in Nederland, maar komt hier ook vaak naar toe. We zoeken nog naar het juiste ritme.”
Toekomst in de landbouw
Rick en Thijs de Schutter zien voor zichzelf een toekomst in de landbouw en het liefst met z’n tweeën. In Kloosterburen had de familie een akkerbouwbedrijf van zeventig hectare. Prima bij de tijd, alleen te klein voor twee inkomens en eigenlijk geen groeimogelijkheden. Daarom werd er vijf jaar geleden over de grens gekeken. Aanvankelijk waren de pijlen gericht op Denemarken, waar twee jaar lang werd rondgekeken. “Maar eigenlijk konden we geen plek vinden waar de grond geschikt was om hoogwaardig aardappelen te telen”, vertelt Thijs de Schutter. Via de website van emigratiespecialist Interfarms kwamen de broers op het spoor van Slowakije. “Pal naast Oostenrijk en met een grondprijs, die een tiende van die in Nederland is.” Na verkenning in het Centraal-Europese land waren Rick en Thijs de Schutter twee jaar geleden overtuigd geraakt. “We konden hier geen slechte grond vinden. Die is kwalitatief zo ontzettend goed.”
Twaalfhonderd hectare
Volgens Frans de Schutter brak vervolgens een spannende tijd aan. “We hadden wel wat leuke bedrijven gezien, maar nog geen geld op de bank staan. Dus moesten we eerst het bedrijf in Kloosterburen verkopen om te kunnen toehappen als dat nodig is.” In juli 2021 werd het akkerbouwbedrijf in Nederland verkocht. Twee maanden later kwam het bedrijf in Trakovice op de radar. In juni 2022 werden alle papieren ondertekend en kwam de boerderij met een areaal van twaalfhonderd hectare op naam van de Nederlanders te staan. “Mijn broer en ik werkten hier vanaf 1 april vorig jaar overigens wel al om de week bij de vorige eigenaar.”
Het bedrijf teelt de gewassen op humeuze kleigrond. Een derde van het areaal is zogenoemde Chernozem, zeer donkere grond, rijk aan organische stof. Een ander deel is zelfs nog zwartere, zwaardere kleigrond. Het overgrote deel is wat lichter, maar overal is het zeer rijk aan organische stof. “Het gros van de akkerbouwers hier zijn pure graanbedrijven. Wij wilden iets anders dan anders, ook om ons te onderscheiden. Hier zitten maar een handvol groentetelers. Bovendien hebben we altijd aardappelen en uien geteeld.”
Beregening via vier Pivots
Rick de Schutter legt uit dat het grootste deel van de hectares onder beregening ligt. Een groot voordeel ten opzichte van bijvoorbeeld Denemarken. “Ongeveer driehonderd hectare kunnen we beregenen met vier Pivots. Daarnaast is er een ondergronds buizennetwerk waar water uit de rivier doorheen stroomt en waar wij de regenhaspels op aan kunnen sluiten. Dit is een bijzonder systeem dat nog stamt uit de communistische tijd. De rivier is als het ware afgetakt en er is een stuwmeer aangelegd, waarmee het water door het ondergrondse netwerk kan stromen. De techniek is simpel, maar moeilijk kapot te krijgen. In totaal wordt met dit netwerk ongeveer tienduizend hectare van water voorzien. Mede hierdoor kun je dit gebied wel zien als de groenteschuur van Slowakije, misschien wel van Centraal-Europa.” Na de val van het communisme is het irrigatiesysteem op veel plekken wel gigantisch verwaarloosd. Onderdelen werden geroofd of buizen zijn in die dertig jaar gewoon kapot gegaan.
“Dit is één van de gebieden waar het nog goed werkt. Wij hebben zeggenschap over dit netwerk en beregenen in totaal zo’n drie- tot vierduizend hectare op jaarbasis samen met zeven of acht collega-akkerbouwers.” De mogelijkheid tot beregenen was ook in de Nederlandse situatie niet zo groot als nu in Slowakije, vertelt Frans de Schutter. “Pootgoed mochten we met het oog op bruinrot sowieso niet beregenen. Voor de consumptieaardappelen en uien kon het wel, alleen moesten we alles ontzettend goed doorspoelen. Eigenlijk was er, omdat we zo dicht op de Waddenzee zaten, amper zoet water genoeg beschikbaar.”
Relatief vroeg zaaien en poten
Ondanks de zware grond in Slowakije lukt het de akkerbouwers om relatief vroeg te zaaien en te poten. De uien zitten inmiddels al in de grond. Om de vroege aardappelmarkt te bedienen hebben de broers het afgelopen najaar voor een deel van de hectares ook al de ruggen getrokken. “Het is iets wat kennissen van ons deden op hun boerderij in Canada. Hier op het bedrijf stond een aanaarder. We keken elkaar aan en besloten om de ruggen gaan trekken. We moeten natuurlijk nog zien wat het resultaat is, maar het ziet er tot dusver goed uit.
De grond had op dat moment al een mooie structuur. We zien ook vooral dat de ruggen vochtiger zijn, dan als we in het voorjaar op gps zouden frezen met de pootmachine er achter. Nu hoef je niet met die zware combinatie het land op. Bovendien sla je met een frees eigenlijk ook een plaat in de grond, wat de capillaire werking niet ten goede komt. Nu hoef je in het voorjaar alleen nog maar de aardappelen in de rug te leggen en weer dicht te maken.” Voordeel aan deze werkwijze is bovendien dat je dieselkosten bespaart en minder mensen nodig hebt. “We houden de ontwikkeling dit seizoen wel in de gaten, maar misschien dat we volgend jaar wel alle hectares met aardappelen op deze wijze doen.”
Aardappelen, mais, tarwe, uien en suikerbieten
De familie De Schutter verbouwt naast aardappelen in Trakovice mais voor de zaaidzaadvermeerdering, silage- en korrelmais, durum- en baktarwe, koolzaad, uien en suikerbieten. De teelt van aardappelen is echter de belangrijkste tak van sport. Het pootgoed krijgt het bedrijf deels via contacten uit Nederland. “We willen een goede kwaliteit leveren en ons daarmee onderscheiden. Het gaat dan om frites- en tafelaardappelen. Zestig procent zijn fritesaardappelen die we afzetten naar Lamb Weston in Oostenrijk of naar McCain in Polen gaan. We zetten een deel van de consumptieaardappelen in voor verpakken en afzet in de regio. Verder wordt er nog tien procent lokaal afgenomen voor vlokken”, vertelt Thijs de Schutter.
Opslagmogelijkheden uitbreiden
Voor de toekomst van het bedrijf ligt er volgens Frans de Schutter een mooie kans. “We hebben op dit moment wel wat opslag, maar niet zo hightec dat we voor langere tijd kunnen bewaren. Daar ligt nog wel een kans om de lokale markt te bedienen. Er zijn namelijk maar een paar telers die groenten verbouwen. Je ziet dat er daarom best veel geïmporteerd wordt. Dus de potentie om de lokale afzet uit te breiden is best groot.” Thijs de Schutter knikt instemmend. “Maar er liggen ook nog wel wat andere uitdagingen. De grond is fantastisch, maar de boerderij is uitgeleefd. De overige gebouwen, dit is een typisch Sovjet-bedrijf met het kantoor direct aan de weg, zijn in orde, maar de rotzooi van de vorige eigenaar staat nog wel op het erf. Langzamerhand moeten wij wel bepalen wat we daar mee willen doen.”
Communistische mentaliteit
Het gebied waar Trakovice ligt, op zo’n half uur van de hoofdstad Bratislava en een uur en een kwartier van Wenen, is verder redelijk goed en modern ontwikkeld. Er is voldoende reuring en er zitten veel Europese bedrijven. De Slowaakse politieke situatie is stabiel, alhoewel een uur verderop richting Hongarije de situatie wel weer heel anders is. De landbouw heeft de afgelopen jaren wel veel geleund op Europese subsidies, weet Rick de Schutter. “Nu de bedrijven niet meer voor de helft worden gesubsidieerd lopen ze vast in de hoge kosten.”
Ook de mentaliteit van de Slowaken is niet te vergelijken met bijvoorbeeld Nederlanders. “Iedere werknemer op een bedrijf heeft één taak en is daar expert in, maar verder kunnen ze niets. Dat is nog de communistische mentaliteit, waarin de mensen niet zelf mochten denken.” Thijs de Schutter vult zijn broer aan. “De één heeft een schep en de ander een bezem, en die met de bezem staat stil als die met de schep niet zijn werk doet. Het is bijzonder om te zien dat in de praktijk dat nog steeds zo werkt. De gemiddelde Nederlandse boer doet alles zelf en heeft overal een beetje verstand van. Een medewerker of zelfs een agronoom die verder kijkt dan zijn expertise en meedenkt, bestaat hier niet. Dus van de pootmachine afstappen en in de grond kijken of de poter goed terecht komt, zat er niet bij. Ook het controleren en afstellen van de machines moesten we zelf doen. We zien nu langzaam maar zeker wel welke mensen plooibaarder zijn. Het is nog niet gelukt, maar wel verbeterd.”
Ga gewoon kijken!
Voor akkerbouwers die twijfelen om een bedrijf te beginnen in Slowakije of zouden willen emigreren heeft de familie eigenlijk één advies. “Ga gewoon eens kijken. Er liggen hier veel mogelijkheden om te groeien, wat in Nederland niet lukt. Hier is het gewoon mogelijk om op een betaalbare manier goede stappen te maken.”
Dit is een artikel uit de Akkerbouwkrant. Wil je deze thuis ontvangen? Klik hier.
Tekst: Martin de Vries
Beeld: Familie de Schutter
